Cần giải pháp đồng bộ để phát triển bền vững năng lượng tái tạo tại Việt Nam



Cần giải pháp đồng bộ để phát triển bền vững năng lượng tái tạo tại Việt Nam

HV 22:58 26/11/2021

Dù đã có bước phát triển vượt bậc và góp phần tích cực đảm bảo nguồn an ninh năng lượng, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, song những thành công trong triển khai các dự án năng lượng tái tạo cũng đặt ra nhiều thách thức mới. Thực tế này đòi hỏi phải có giải pháp đồng bộ để có thể khai thác tối đa tiềm năng phát triển và dư địa dồi dào của năng lượng tái tạo ở Việt Nam.

Chiều ngày 26/11, Diễn đàn "Cơ chế thu hút đầu tư phát triển bền vững năng lượng tái tạo tại Việt Nam" đã diễn ra tại Hà Nội, thu hút đông đảo chuyên gia, diễn giả tham gia dưới hình thức trực tiếp và trực tuyến. Các chuyên gia, diễn giả tham dự diễn đàn đánh giá cao vai trò quan trọng của năng lượng tái trong kế hoạch đảm bảo nguồn an ninh năng lượng. Điều đó được minh chứng bằng những số liệu thống kê của Tập đoàn Điện lực Việt Nam.

Theo đó, đến ngày 31/10/2021, tổng công suất nguồn năng lượng tái tạo lắp đặt tại Việt Nam đạt 20.644MW. Trong đó, thủy điện chiếm 29,6%, năng lượng mặt trời chiếm 22,57%, năng lượng gió chiếm 5,16%... Điều đó cho thấy tiềm năng phát triển năng lượng tái tạo ở Việt Nam rất lớn, dư địa phát triển dồi dào. Việc phát triển dự án điện năng lượng tái tạo đã góp phần phát triển ngành công nghiệp sản xuất máy móc, thiết bị điện mặt trời, các dịch vụ kỹ thuật, khai thác hiệu quả các vùng đất khô cằn, góp phần thu hút lượng vốn xã hội lớn đầu tư vào ngành điện. Các nguồn năng lượng tái tạo còn góp phần đảm bảo cung ứng điện trong giai đoạn 2021-2025, giảm phát thải khí nhà kính và các phát thải ô nhiễm khác như SOx, NOx, bụi, nhiệt.

Tuy nhiên, việc triển khai các dự án năng lượng tái tạo đang phải đối mặt với không ít thách thức mới đến từ hạ tầng lưới điện và kỹ thuật điều độ hệ thống điện do phải tối ưu hoá nguồn điện mới vào hệ thống... Nhiều nhà máy điện gió, điện mặt trời phải giảm phát 60% công suất, gây lãng phí nguồn lực của xã hội, thậm chí còn trở thành nguyên nhân cản trở nỗ lực thu hút đầu tư, xã hội hóa vào phát triển hạ tầng năng lượng điện.

Thêm nữa, chiến lược phát triển năng lượng tái tạo chưa hướng đến mục tiêu phát triển bền vững. Bằng chứng là đầu tư phát triển dự án năng lượng tái tạo vẫn còn tồn tại yếu tố tự phát mà chưa có sự kết hợp chặt chẽ, hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế, phát triển xã hội và bảo vệ môi trường hiệu quả. Chính sách khuyến khích đầu tư, ưu đãi đã được Chính phủ ban hành, nhưng chưa có lộ trình phù hợp với thực tế. Cơ chế cho điện mặt trời, điện gió chỉ 1-2 năm. Vì thế, khi hết thời gian áp dụng cơ chế giá FIT, các nhà đầu tư lại rơi vào tình thế "tạm dừng hoạt động" để chờ cơ chế mới.

Ngoài ra, hệ thống pháp lý thu hút đầu tư chưa hoàn chỉnh, thiếu giải pháp đảm bảo hiệu quả cho các nhà đầu tư khi tham gia vào thị trường năng lượng tái tạo. Nhiều khu vực buộc phải cắt giảm công suất phát của các nhà máy năng lượng tái tạo do lưới điện bị quá tải. Hiện trạng này thường xảy ra trên các địa bàn có tiềm năng phát triển nguồn điện từ năng lượng tái tạo lớn như Ninh Thuận, Bình Thuận, Bình Định.

Trong khi đó, chiến lược phát triển năng lượng tái tạo của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã xác định: Khuyến khích, huy động mọi nguồn lực để đẩy mạnh phát triển và sử dụng nguồn năng lượng tái tạo, qua đó giảm phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng, giảm nhẹ biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường cũng như phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Nghị quyết 55-NQ/TW của Bộ Chính trị khoá XII cũng khẳng định: Phát triển đồng bộ, hợp lý và đa dạng hoá các loại hình năng lượng, ưu tiên khai thác, sử dụng triệt để và hiệu quả các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới, năng lượng sạch. Mục tiêu phát triển năng lượng tái tạo trong Dự thảo quy hoạch điện VIII thì xác định tăng tỷ lệ điện năng sản xuất từ các nguồn năng lượng tái tạo lên 11,9-13,4% vào năm 2030 và 26,5-28,4% vào năm 2045.

Từ những đánh giá, nhận định cũng như yêu cầu, mục tiêu phát triển năng lượng tái tạo trong thời gian tới, các chuyên gia, diễn giả tham dự diễn đàn đã tập trung thảo luận những vấn đề liên quan đến chính sách thu hút đầu tư, phát triển năng lượng tái tạo Việt Nam trong giai đoạn tới. Trong đó, các ý kiến phát biểu xoay quanh cơ cấu điện VIII, nhấn mạnh những vấn đề về điện ngoài khơi và điện mặt trời; thủ tục, cơ chế chính sách đầu tư, các vấn đề về tiếp cận dự án; về chính sách để hướng đến sự chuyển dịch tổng thể ngành năng lượng tái tạo, bao gồm thu hút đầu tư nội địa hóa, các vấn đề về nhân lực; cơ chế cạnh cạnh tranh liên quan đến tài chính.

Các chuyên gia, diễn giả cũng cho rằng cần có những chính sách đầu tư phát triển bền vững liên quan đến công tác quản lý và đầu tư phát triển cho công nghệ năng lượng tái tạo, đảm bảo quản lý, các tiêu chuẩn kỹ thuật và sự an toàn cũng như yếu tố về môi trường. Những đánh giá về các tác động của các dự án năng lượng tái tạo đối với môi trường môi sinh thái mà các dự án triển khai. Có cơ chế, chính sách đột phá để khuyến khích nhằm từng bước hỗ trợ cho việc làm chủ các công nghệ cũng như thúc đẩy phát triển mạnh mẽ các nguồn năng lượng tái tạo nhằm thay thế tối đa các nguồn năng lượng hoá thạch.

Trong khi đó, đại diện doanh nghiệp cũng cho rằng: Các dự án được bổ sung vào Quy hoạch phát triển điện lực cần được ưu tiên xem xét khả năng truyền tải, nối lưới và tiêu thụ. Các đơn vị chủ quản như EVN, Bộ Công Thương cần đóng vai trò tích cực hơn trong việc lựa chọn tiêu chí của dự án như công nghệ, công suất và địa điểm ngay từ đầu để phù hợp quy hoạch cũng như đưa ra các tiêu chí rõ ràng để lựa chọn các nhà phát triển dự án, nhà đầu tư có năng lực để thực hiện dự án sao cho hiệu quả nhất có thể.


HV