Mỗi tuần, Francesco Calabro lái xe tải của mình từ Calabria đến Rome để bán hành tím thượng hạng. Những củ hành này mọc dọc theo bờ biển xung quanh Tropea, một thị trấn trên đỉnh vách đá ở mũi phía nam của nước Ý.

Các khách hàng người La Mã của ông phát điên vì những củ hành này: giòn, đặc biệt ngọt ngào và tinh tế. Quan trọng nhất, chúng không làm bạn chảy nước mắt như những củ hành thông thường khi bạn cắt lát.

Ở Tropea, hành tây được mệnh danh là "vàng đỏ của Calabria", và được cho là có nhiều lợi ích cho sức khỏe hơn hành tây thông thường. Mặc dù khoa học chưa chứng minh điều đó, nhưng người dân địa phương khẳng định hành tây có nhiều lợi ích sức khỏe, từ  việc ngăn ngừa lão hóa cho đến tác dụng như một loại thuốc tăng ham muốn tình dục.

Calabro cho biết: “Bác sĩ tim mạch của tôi nói rằng cách tốt nhất để tránh các vấn đề về tim là ăn hành tím, cùng với ớt và uống rượu vang, để giúp lưu thông máu. Đây là chất kháng sinh tự nhiên của chúng ta trong nhiều thế kỷ”.

Hành không làm bạn phải… khóc

Theo truyền thống, các thủy thủ người Phoenicia đã nhập khẩu hành tím từ Trung Á đến Calabria - "ngón chân" của "chiếc ủng" thuộc Ý  từ 4.000 năm trước. Ngày nay, hành tây Tropea - loại hành mang các sản vật địa lý được bảo vệ, hay còn gọi là IGP mọc trên một dải đất dài 60 dặm của bờ biển Calabria chạy từ thị trấn Amantea xuống bán đảo Capo Vaticano, bên dưới Tropea.

Nhưng điều gì làm cho những củ hành này trở nên đặc biệt và độc đáo?

Khí hậu ôn hòa ven biển với nhiệt độ ổn định quanh năm, những ngày nắng và làn gió "tramontana"  (gió vượt qua những ngọn núi) phía bắc từ những ngọn đồi nhìn ra bờ biển tạo nên một tiểu khí hậu. Đất màu mỡ, chứa cát từ các bãi biển Tyrrhenian, là một chất tăng cường tự nhiên.

Giovanni Schiariti, một người trồng hành tây ở Tropea, 40 tuổi, cho biết: Chính môi trường sống đặc biệt này, cùng với lượng nước cao có trong hành tím, khiến chúng ít hăng hơn khi thái lát và không gây khó chịu cho đôi mắt.

Michele Pugliese, chủ một nhà hàng ở Tropea, giải thích rằng loại hành này có màu hồng hào đặc biệt là do chúng rất giàu anthocyanins - chất màu thực vật chứa nhiều chất chống oxy hóa. Hương vị ngọt ngào không phải do lượng đường cao hơn mà do ít hợp chất hóa học của axit pyruvic và các hợp chất lưu huỳnh thường làm cho hành tây trở nên sắc nét.

Nữ hoàng của hành tây

Điều khiến chúng trở nên tuyệt vời không chỉ là hương vị mà còn là sự linh hoạt của loại hành này trong ẩm thực địa phương và nhiều cách khác nhau mà chúng có thể được nấu và nếm thử.

Lễ hội Hành tây đỏ hàng năm của Tropea, được tổ chức vào mùa xuân tại thị trấn, nhằm tôn vinh thứ mà người Ý gọi là "Nữ hoàng của hành tây" với các gian hàng dành cho người sành ăn và trình diễn nấu ăn.

Hành tây Tropea được ăn sống, hoặc thưởng thức như một món salad hành tây với các loại rau khác. Những người nông dân vẫn ăn trưa bằng hành tím trong khi làm việc trên cánh đồng.

Schiariti cho biết: Tôi thích ăn salad hành tây vào bữa trưa ngay sau khi ăn mì ống, nó bổ dưỡng và sảng khoái.

Hành tây cũng ngon không kém khi đi cùng với món bruschetta cùng dầu ô liu nguyên chất, ăn kèm với đậu, hoặc nướng, hoặc chiên thành món trứng tráng frittata với khoai tây, một món ăn trưa Phục sinh điển hình trong khu vực.

Calabro chia sẻ: “Nếu bạn không chuẩn bị một món khoai tây chiên hành tím để chia sẻ với người thân và bạn bè, tốt hơn hết là đừng mời ai, chỉ nên ăn một mìnhở nhà”.

Cipolle rosse là biểu tượng của Tropea, một thị trấn có biệt danh là "hòn ngọc của biển Tyrrhenian" nằm trên "Bờ biển của các vị thần" và được bao quanh bởi các cửa hút hẻo lánh, làn nước xanh lung linh và những bãi biển đầy đá.

Hành đỏ được treo trên tường của các cửa hàng và trên những gian hàng dọc các con hẻm như mê cung. Hành tím của Tropea là một phần DNA của người dân địa phương, một đặc điểm khác biệt trong truyền thống và bản sắc ẩm thực khiến họ tràn đầy niềm tự hào.

Chúng được ăn mọi lúc trong ngày theo nhiều cách khác nhau và gần như đã thay thế tỏi trong việc chế biến các món ăn. Thậm chí còn có bánh pizza hành tím, mứt và kem cùng với hành tím và bánh hành tím caramen.

Pugliese, chủ quán rượu Osteria della Cipolla Rossa, cho biết: “Món hành đã ăn sâu vào cuộc sống chúng tôi như một biểu tượng của vùng đất và ẩm thực, đến nỗi chúng tôi coi món hành là điều hiển nhiên, giống như cách người La Mã đã quá quen với đấu trường La Mã”.

Làm sao để nhận biết hành thật, hành giả?

Romana Schiariti - đầu bếp, vợ của Pugliese, và là họ hàng xa của Giovanni Schiariti - xuất thân từ một gia đình nông dân. Cô học cách nhận ra hành tím Tropea thật so với nhiều loại hành khác được trồng bên ngoài khu vực sản xuất chính thức chỉ bằng việc cắn một miếng hành vì bản thân Schiariti có khẩu vị được đào tạo bài bản. Tuy vậy, vẫn có một số yếu tố bên ngoài có thể giúp bạn nhận biết.

Màu sắc là yếu tố then chốt: nếu hành có màu nâu tím, đó là hàng giả. Hành đỏ của Tropea có màu đỏ hồng tươi, bao gồm cả lớp vỏ bên ngoài và lớp màu bên trong. Trong khi sản xuất hành tây đã mở rộng trên gần một nửa khu vực rộng lớn hơn của Calabria, bao gồm cả ở những ngọn đồi xa biển, chỉ có những nơi trong khu vực IGP là có cơ hội thực sự, Pugliese đặc biệt nhấn mạnh: chỉ những loại hành được trồng ở "khu vực lịch sử xung quanh Tropea mới đích thị có được hương vị đặc biệt”.

Pugliese  cho biết: Hành tây Tropea được trồng vào tháng 8 và thu hoạch từ tháng 1 đến tháng 5, với những củ ngon đầu tiên (được gọi là "cipollotti") màu trắng và tròn hơn so với những củ hành tím đỏ dài, trưởng thành. Nếu bạn tình cờ ăn một củ hành tím tươi vào tháng 6, đó có thể là hàng giả.

Khi không phải mùa, hành tím của Tropea được phơi nắng và buộc thành bím, chủ yếu để dùng làm nước sốt cho món ăn trong mùa hè và mùa thu khi xung quanh không có hành tây tươi.

Ăn hành tây Tropea như thế nào?

Đầu bếp Schiariti làm kem, mứt hành tím chua ngọt và bán món ricotta nghệ tây phủ bột hành tím cùng với những lọ hành tím ngâm trong dầu ô liu và giấm.

Cô cũng sử dụng hành tím để nghiền kiểu mù tạt và cho các món tráng miệng bao gồm bánh tart mứt, bánh ngọt.

Pugliese chia sẻ: Tùy thuộc vào cách bạn ăn và chế biến chúng, hương vị có thể biến đổi đôi chút tùy thuộc vào cách bạn ăn sống, rang, ép nước hay ủ hành.

Các món ăn ngon đặc trưng của Schiariti bao gồm spaghettoni (mì ống loại to) với cipollotti, và cipollotti với đậu và lê. Cô cũng làm hành tím nhồi với rau và trái cây khô, cá và hành tây kết hợp sáng tạo.

Trong khi đó, Giovanni Schiariti, người trồng hành, sử dụng hành tím khô để làm tăng hương vị của dăm bông và pho mát.

Bánh mì và hành tây

Trong quá khứ, những người lớn tuổi địa phương thậm chí còn ăn sáng bằng hành tím, thứ được cho là cung cấp năng lượng để giúp  họ đối mặt với cả ngày dài. Bữa ăn điển hình của người nông dân là bánh mì và hành tây. Đây vốn vẫn là một món ăn khiêm tốn đến mức ngày nay nó được dùng như một từ để chỉ gia cảnh nghèo đói.

Cùng với thời gian, ẩm thực của Tropea đã trở nên tinh tế hơn. Các hộ gia đình hiện đã thêm hành tím vào cá kho, thịt bê om và bánh nướng calzone với mỡ lợn. Họ chế biến chúng theo kiểu gratin, nhồi chúng với cá ngừ và thêm hành tím thái lát vào xiên thịt cừu và bên trên lớp cá trắng. Trứng tráng hành tím được tẩm gia vị với ớt, khoai tây và bí ngòi.

Calabro tâm sự rằng anh thích tuân theo các công thức nấu ăn đơn giản của tổ tiên mình như cipollotto nướng cắt đôi, và salad cá ngừ, hành tím và khoai tây.

Và củ hành không chỉ để ăn. “Di sản hành” của người dân địa phương bao gồm những bài thuốc quý được lưu truyền qua nhiều thế hệ.

Trong trường hợp bị cảm, ho hoặc đau họng, người dân địa phương khuyên bạn nên cắt đôi một củ hành tây và đặt hai miếng vào ban đêm trên bàn cạnh giường, gần mũi, để hít mùi trị liệu trong khi ngủ. Phương pháp này rõ ràng cũng giúp chống lại chứng mất ngủ.

Và nếu bạn bị ong bắp cày đốt, hãy thoa một lát hành tây tươi lên da để tránh bị viêm và ngứa.

Tại sao bạn không thử nghiệm tất cả cách này?